نشست ویژه با پژوهشگران مطالعات زنان

تولیت نظام سلامت در رابطه با اعمال جراحی پیشگیری از بارداری یکپارچگی را ترویج کند.
دکتر خلیل علی محمدزاده پزشک و عضو هیئت علمی دانشگاه در جمع پژوهشگران مطالعات اجتماعی زنان و در یک نشست ویژه که صرفا به "آمار روشهای جراحی پیشگیری از بارداری در ایران و جهان و پدیده سالمندی" اختصاص یافته بود، با ذکر مطلب فوق گفت: با توجه به فرمایشات صریح مقام معظم رهبری در تبیین سیاست های بهداشتی جمعیت، یکی از تکالیف مشخص، بر چیدن روش های دایمی انتخابی جلوگیری از بارداری از سیکل عمومی بود که هم اکنون در این موارد در بخش دولتی تا حدود زیادی وفق قوانین اقدامات لازم انجام می شود.
وی در عین حال گفت: تولیت نظام سلامت هم شامل بخش دولتی و هم بخش خصوصی است و انجام اینگونه اعمال جراحی در اغلب کشورهای پیشرفته تابع شرایط مختلفی است. نظام سلامت در ایران نیز در اثر آموزش و فرهنگ سازی باید به سمت تقلیل این روش ها حرکت کند.

حاملگی خارج رحمی، مرگ‌آورترین عارضة بستن لوله‌ها در زنان به حساب می آید.
وی در ادامه افزود: بستن لوله‌های زنان اغلب نیاز به بیهوشی عمومی و دسترسی به حفرة شكم دارد. بنابر این، بستن لولـه‌های زنان یك عمل جراحی وسیع محسوب می‌شود با كلیة عوارض بیهوشی عمومی. به علاوه، با احتمال یک در هزار، حاملگی خارج رحمی، مرگ‌آورترین عارضة بستن لوله‌ها در زنان به حساب می آید.
وی گفت: بررسی ها حاکی از آنست که درصد توبکتومی های صورت گرفته در بخش خصوصی ایران بیش از 5 برابر بخش عمومی است.

نباید روش های دایمی در پیشگیری از بارداری در جامعه بی رویه و غیرضرور توسعه یابد.
وی تصریح کرد: پیش انداختن خانم ها برای عمل توبکتومی با خطرات و عوارضی که دارد، ظلمی است که بر اثر  سبک زندگی غلط در جامعه رایج شده است و باید در این باره متخصصان امر خانواده ها را ارشاد فرمایند.
وی گفت: ضرورت دارد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تدابیری اندیشه کند که حتی در بخش خصوصی، مبادرت به این اعمال جراحی را تنها منوط به خانواده هایی نمایند که به دلایل پزشكی نمی‌بایستی بچه‌دار شوند و یا همسرشان مبتلا به بيماري هایي است که حاملگي براي شان خطرناک مي باشد و یا احتمال بروز بالای بیماری‌های ژنتیكی در فرزند بعدی آنها بالاست و اکیدا از انجام جراحی های انتخابی در این زمینه خودداری کنند.

احتمال فرزند دار شدن یک مرد بالای 35 ساله وازکتومی شده، ۱۲ برابر کمتر از مردان زیر 30 سال است.
وی درصد متوسط بازگشت وازکتومی را در بهترین شرایط 70 درصد ذکر کرد و در عین حال تاکید کرد: احتمال آنکه یک مرد بالای 35 ساله وازکتومی شده بخواهد، مجددا فرزنددار شود ۱۲ برابر کمتر از مردان زیر 30 سال است.

هر چه از زمان وازکتومی بیشتر گذشته باشد، درصد بازگشت کمتر است.
وی گفت: در متون علمی ذکر شده، درصد موفقیت و میزان حاملگی در افراد وازکتومی بستگی زیادی به مدت زمان گذشته از عمل جراحی دارد. چون به مرور زمان افزایش فشار مجاری اسپرم، منجر به تخریب بافت مجاری و لوله های اسپرم ساز و در نتیجۀ ناباروری دائمی می گردد. هرچه فاصله زمانی بین انجام وازکتومی و جراحی باز کردن لوله کمتر و تکنیک انجام جراحی بهتر باشد، شانس موفقیت عمل بیشتر خواهد شد. بهترین زمان، کمتر از دو سال فاصله زمانی است و در فردی که بیش از سه سال از وازکتومی او گذشته باشد، درصد موفقیت حدود 53 درصد و یا در فردی که بیش از ده سال از وازکتومی او گذشته، کمترین درصد موفقیت (44 درصد) انتظار می رود.

در کشور ما قریب به اتفاق وازکتومی ها در مردان بیش از 35 سال صورت گرفته است.
وی گفت: در کشور ما قریب به اتفاق این اعمال جراحی در شرایط قانونی در مردان بیش از 35 سال صورت گرفته است. بنابر این درصد بازگشت باروری در حد بالا ممکن نیست و البته سایر عوامل و از جمله مدت زمان سپری شده پس از عمل نیز در این مسئله دخیل است.
وی افزود: علت اینکه این نوع پیشگیری ها اعم از وازکتومی و توبکتومی را دایمی و قطعی معرفی می کنند، به این خاطر است که بازگرداندن قدرت باروری به یک مرد پس از وازکتومی، به عمل جراحی نسبتا طولانی و بیهوشی کامل نیاز دارد و البته پس از آن نیز نمی‌توان تضمین کرد فرد بتواند بچه‌دار شود. در توبکتومی هم بازگشت به همین صورت و حتی دشوارتر است.

حتی پس از انجام یک عمل وازووازوستومی موفق، ممکن است جهت بارور شدن احتیاج به درمان دارویی و یا اقدامات کمک لقاحی نیز باشد.
وی گفت: طبق مطالعات انجام‌ شده، در نهایت، ۲ تا ۶ درصد از مردان وازكتومی‌شده، متقاضی عمل جراحی برگشت می باشند. عملی که ترمیم و بازگشت قدرت باروری در آن مشکل، زمان بر و گران قیمت بوده و نه تنها در مراکز خاصی انجام می گیرد بلکه حتی با پیشرفت تکنیک های جراحی، برگشت عمل تا حدودی انجام پذیر است. علاوه بر این مقدار باقی مانده از دو انتهای بریده شده وازو دفران و دقت و ظرافت حین جراحی نیز نقش تعیین کننده دارد.
وی همچنین گفت: حتی پس از انجام یک عمل وازووازوستومی موفق، باز ممکن است جهت بارور شدن احتیاج به درمان دارویی و یا اقدامات کمک لقاحی نیز باشد.

تبلیغ برای وازکتومی صحیح نیست.
وی گفت: برخی همکاران در گذشته در جایگاه مصاحبه با رسانه ها از بازگشت وازکتومی های صورت گرفته حرف می زدند. انگار که اولا همه ی وازوکتومی ها قابل بازگشتند و ثانیا چون جزئیات مسئله را بیان نمی کنند، این شبهه در متقاضیان این نوع روش ها ایجاد می شود که؛ "بله، می توانند وازکتومی کنند و هر وقت هم که پشیمان و یا نیازمند شدند، رایگان این عمل، قابل برگشت است!" و این نوع اطلاع رسانی های ترغیب کننده به این عمل، برخلاف اصول مشاوره در این نوع جراحی ها و بدون در نظر گرفتن سایر جنبه های دخیل در این موضوع و منشور حقوق بیمار و همچنین جراحی پیچده ای ست که عمل بازگشت به دنبال دارد، صورت می گیرد.

آمار روش های جراحی پیشگیری از بارداری در ردیف قرص های پیشگیری
وی در پاسخ به سوالی در باره وازکتومی و توبکتومی در برنامه تنظیم خانواده ایران گفت: آمار وازکتومی و توبکتومی در بخش دولتی ایران به ترتیب 1 درصد و 4 درصد و در کل 5 درصد بوده است. اما در کل، در نمودار متد میکس روش های پیشگیری از بارداری در سال 1384 که در مقاله ای توسط کارشناسان بهداشتی منتشر شده است مجموع روش های جراحی پیشگیری از بارداری در بخش دولتی و خصوصی ایران در بین خانواده های در سن باروری تحت پوشش برنامه کمی بیش از میزان رایج ترین روش پیشگیری از بارداری یعنی قرص های خوراکی پیشگیری(32 درصد) بود. در مقاله دیگری که در سال 2011 منتشر شده، در بین روش های پیشگیری مدرن در ایران، در بخش خصوصی و دولتی در کل وازکتومی 6 درصد، توبکتومی 23 درصد و قرص های پیشگیری از بارداری 24 درصد برآورد شده و با توجه به اینکه بازگشت پذیری و تقاضا برای بازگشت روش های جراحی معمولا اندک است، لذا جمعیت زیر نظر این روش ها اصولا از آمار خانواده های بارور کسر می شوند.

بر اساس گزارش 2012 صندوق جمعیت؛ رتبه 13 تا 16 ایران در توبکتومی و وازکتومی
وی گفت: در کشورهایی که نظام بهداشت و درمان پیشرفته ای دارند، برای چنین مواردی تبلیغ صورت نمی گیرد و تنها در صورت لزوم و با در نظر گرفتن شرایط خانواده ها و با توجه به مشاوره های تخصصی اقدام صورت می گیرد. در ایران تا قبل از سال 1392 میزان توبکتومی بیش از 5 - 4 برابر وازکتومی بود. بر اساس گزارش 2012 صندوق جمعیت سازمان ملل، رتبه ایران در بین حدود 180 کشور از نظر آمار روش های جراحی پیشگیری از بارداری، رتبه 13 تا 16 هست، البته آمار ایران در جدول مورد اشاره، آمار سال 2002 قید شده است، بنابر این به نظر می رسد وضعیت ما از آنچه که در این جدول آمده است، باز هم بالاتر باشد.

حاملگی بعد از توبکتومی محتمل است.
دکتر خلیل علی محمدزاده ازعوارض غير شايع توبکتومی به موارد زیر اشاره کرد؛ احتمال تغيير ميزان عادت ماهيانه، احتمال ايجاد كيست تخمدان و  اینکه TL مانند ساير اعمال جراحي مي تواند خطر هاي بيهوشي را ( به ميزان بسيار كم ) به همراه داشته باشد. حاملگي بعد از TL، محتمل و ممكن خواهد بود. چون نيمي از اين موارد موبوط به حاملگي خارج از رحم مي باشد.

عده ی زنانی که متقاضی بازگشت توبکتومی هستند بیش از عده ی مردانی است که درخواست بازگشت وازکتومی را دارند.
وی گفت: عده‌ زنانی که پس ازتوبکتومی از آن ناراحت بوده و حاضرند هر كاري را انجام دهند كه مجدداً لوله‌هاي آنها باز شود، بیش از عده ی مردانی ست که درخواست برگشت دارند شايعترين علت آن هم مرگ يكي از فرزندان و يا ازدواج مجدد بيماران‌ است كه آرزو مي‌كنند از شوهر فعلي هم فرزندي داشته باشند، ولی این کار تقریبا در جایگاه عمل بسیار کم بازگشت است.
وی اظهار داشت: سوال اساسی این است که چرا در عقیم سازی های دایمی، بدون ملاحظه و آگاهی بخشی لازم و  فرهنگ سازی، چنین مسیر پرخطر، پر هزینه و کم بازگشتی طی شده است؟

میانگین آمار وازکتومی در مقایسه با سایر روش‌ها در جهان 2.4 درصد و در آسیا 2.2 درصد
این پژوهشگر نظام سلامت در پاسخ به سوالی در باره آمار جراحی‌های پیشگیری از بارداری در آسیا و جهان گفت: بر اساس گزارش 2009 سازمان ملل، میانگین آمار وازکتومی در مقایسه با سایر روش‌ها در جهان 2.4 درصد و در آسیا 2.2 درصد است.
وی عنوان کرد: در این گزارش، میانگین آمار توبکتومی در جهان 18.9 درصد و در آسیا 23.4 درصد است.
وی درباره میزان استفاده از این روش‌ها در کشورهای برخوردار از طب پیشرفته، آمار وازکتومی در بیمارستان‌ها و کلینیک‌های طب ملی انگلیس در سال 2001 را 31 هزار خواند و بیان داشت: تا سال 2012 در این کشور تدابیری اتخاذ شد که در نتیجه آن این آمار به نصف کاهش یافته است.

آمارهای گذشته ما بسیار کمتر از نصف کانادا و آمریکاست.
دکتر علی محمدزاده در پاسخ به یکی ازحاضرین در جلسه که گفتند: در جایی خواندم که یکی از نمایندگان مجلس گفته بودند؛ آمار وازکتومی در ایران نصف کانادا و آمریکاست، اظهار داشت: کانادا و آمریکا استثناست و این دو کشور به ترتیب با 22 و 16.7 درصد در زمره کشورهای با بیشترین وازکتومی هستند و آمار کشور ما بسیار کمتر از این کشورهاست.
وی گفت: البته در آمریکا این عمل در گروه‌های خاصی از رنگین پوست‌ها و برخی گرایش‌های دینی به مورد اجرا در می‌آید.
این استاد دانشگاه درباره اینکه آیا کشوری وجود دارد که در آن برای پزشکان انجام دهنده وازکتومی مجازات قائل باشند؟ به کاهش روند عقیم سازی‌ها در برخی کشورها اشاره کرد و گفت: بله؛ در بعضی از کشورها این نوع جراحی‌ها ممنوع و یا دارای محدودیت شدید است، و حرص و ولعی هم برای این منظور ایجاد نمی‌کنند. اصلاً در فرانسه تا سال 1999 وازکتومی ممنوع بود و پزشکان متخلف اتفاقاً در آن سرزمین به 2 تا 5 سال زندان محکوم می‌شدند. لکن از آن پس که ممنوعیت برداشته شد، تاکنون، با مراجعان عادی و سالمی که دو تا چهار فرزند دارند به گونه ای رفتار می‌شود که ظرف سه تا چهار ماه در اثر مشاوره و راهنمایی از خواسته خود منصرف شوند و پس از آن در صورتی که فرد متقاعد نشد، با سپردن اسپرم به بانک ذخیره اسپرم و طی مراحل دیگری، می‌تواند وازکتومی کند. زیرا وازکتومی غیر از اینکه یک عمل جراحی پزشکی است، پدیده ای است که مباحث مختلفی از جمله مسائل اجتماعی، فلسفی، جمعیتی و حقوقی افراد و جوامع را در بر می گیرد.
وی در عین حال گفت: ما باید در چنین مسائلی چارچوب‌هایی تعیین شده ای داشته باشیم، تا با آگاهی بخشی به مردم و نظارت بر اجرای قوانین، راه درست طی شود. البته همانطور که اشاره شد بعد از تذکرات مکرر جمعیتی رهبر معظم انقلاب و در اثر پیگیری‌ها، در این ارتباط در بخش دولتی ایران تغییرات عمده ای ایجاد شد.

در ترکیه و ژاپن در رابطه با وازکتومی معقول تر عمل می‌شود.
وی در پاسخ به سوالی درباره آمار این نوع جراحی‌ها در کشورهایی مانند ترکیه و ژاپن اضافه کرد: در این کشورها ارقام معقول است و معلوم است تبلیغ و افراطی در کار نیست و فقط ضروریات مورد توجه است، مگر اینکه آمارهای جهانی ثبت شده، اشتباه باشد.  وازکتومی در ترکیه و ژاپن طبق آمارهای رسمی مورد اشاره به ترتیب یک در هزار و چهار در هزار در بین سایر روش‌هاست.
وی گفت: در ارتباط با توبکتومی نیز آمار این کشورها به ترتیب 8.3 در صد و 1.5 درصد است.
وی آمار توبکتومی را در بیشتر کشورها چند برابر وازکتومی خواند و افزود: آمار هر دو کشور، در هر دو مورد بسیار کمتر از آمار گذشته کشور ماست.

قوانین نظام سلامت در برآوردن نیاز، باید از خواسته و تقاضا تفکیک شود.
وی گفت: ضرورت دارد، تولیت نظام سلامت در این خصوص از نظر سیاست گذاری و تدوین قوانین، سازماندهی و پاسخگویی درستی را با در نظر گرفتن جمیع مسائل داشته باشد. پس از ابلاغ سیاست های جمعیتی ایران، تلاش می شود تا عمل وازکتومی و توبکتومی در بخش دولتی کاملا منطبق بر ضوابط انجام گیرد، ولی وضعیت در بخش خصوصی همچنان نیازمند نظارت و بررسی بیشتری است. یکی از دلایل میزان بالای وازکتومی در کشور، شاید تربیت هزاران پزشک عمومی باشد که طی دهه های 70 و 80 به تدریج آموزش دیده و اغلب در بخش خصوصی مشغول به کار شده اند. برخی از این پزشکان آمارهای بسیار بالایی از انجام وازکتومی را طی این مدت گزارش کرده اند. در رابطه با روش های جراحی پیشگیری از بارداری به جد باید موضوع "ضرورت و نیاز" از "تقاضا" و "خواسته" تفکیک شود و در موارد اخیر با مشاوره صحیح و تحلیل شرایط مختلف اجتماعی و سایر جنبه ها، تا حد امکان، مسیر منصرف سازی در دستور کار قرار گیرد.

پاسخ سرشماری عمومی 95 به برخی مناقشات آماری
وی با اشاره به مصاحبه های خود و برخی کارشناسان جمعیتی در سال های 1392 تا 1395 که در رسانه ها نیز ثبت است، گفت: طی این سال ها  وقتی از میانگین کشوری شاخص رشد جمعیت به نرخ 1.29 درصد می گفتیم، برخی افراد برای اینکه از موفقیت برنامه های خود در سیاست های ابلاغی دفاع کنند و یا موضوع را غیرمهم جلوه دهند، می گفتند: نه خیر، میانگین رشد جمعیت در کشور  1.4 درصد است و یا وقتی از میانگین کشوری باروری کل به میزان 1.78 می گفتیم، همان ها می گفتند، الان میزان باروری کلی در کشور 1.9 است و به 2 نزدیک می شود که مشروح این اظهارات هم در رسانه ها موجود است.
وی گفت: در رابطه با بقیه آمارها هم مناقشاتی مطرح بود مانند درصد سالمندی، که خوشبختانه نتایج سرشماری عمومی سال 1395 به بیشتر این موارد پاسخ دقیق داده است.

منفی شدن رشد سالیانه جمعیت در برخی استان ها
وی افزود: در 18 استان کشور رشد جمعیت پایین تر از میانگین کشوری است و در دو استان خراسان شمالی و همدان، رشد سالانه جمعیت منفی است. بنابراین علایمی از منفی شدن نرخ رشد جمعیت در برخی استان ها برای اولین بار در سرشماری عمومی 1395 ثبت شده است.
وی گفت: گروه سنی زیر 15 سال از 45.5 درصد در کل جمعیت سال 1365 به 24 درصد در جمعیت سال 1395 تغییر کرده است که بیانگر آنست که جمعیت جوان کشور در سه دهه اخیر نسبت به کل جمعیت موجود در حدود 50 درصد کاهش داشته است و دیگر ساخت سنی جمعیت ایران جوان به شمار نمی رود.

انواع ساخت سنی جمعیت‌ها 
این استاد دانشگاه به انواع ساخت سنی جمعیت‌ها و طبقه بندی آن ها اشاره کرد و گفت: در کشورهایی که ساخت سنی جوان دارند حداقل 40% از کل جمعیت آن‌ ها کمتر از 15سال می‌باشد. ویژگی اصلی دیگر جمعیت‌های جوان، میزان‌های باروری بالاست، به‌گونه‌ای که تنها حدود 5% از جمعیت به سنین بالای 65 سال می‌رسند.
وی در ادامه گفت: کشورهای در حال توسعه و غیرصنعتی دارای این ساخت جمعیت هستند. جمعیت ایران نیز از نظر ترکیب سنی تا نیمه دهه 1370 بسیار جوان بوده است و نسبت افراد کمتر از 15ساله آن به کل جمعیت در هیچ یک از سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن قبل از 1375 کمتر از 42 درصد نبوده است.

ایران در ساخت سنی رو به سالخوردگی
وی به ساخت سنی رو به سالخوردگی نیز اشاره کرد و گفت: کشورهایی که سیاست‌های معینی مبنی‌ بر کاهش باروری اتخاذ کرده‌اند، دارای چنین ساخت سنی هستند. در این طبقه بندی از درصد گروه سنی کمتر از 15ساله به‌ دلیل کاهش باروری بطور مستمر کاسته شده، اما هنوز درصد گروه سنی بالای 65 ساله به حدّ جمعیت‌های سالخورده نرسیده است.

ویژگی های کشورهای دارای ساخت سنی سالخورده
وی ویژگی های ساخت سنی سالخورده را نیز این چنین توصیف کرد: این کشور‌ها که توسعه‌ یافته و صنعتی‌‌ شده اند، دارای میزان باروری پایین و درصد افراد کمتر از 15ساله بین 15 تا 25 و درصد افراد 65 ساله به بالای آن‌ها معمولا بالای 12 است، دارای جمعیت سالخورده هستند.

سالمندی و افزایش پدیده وابستگی
وی با ذکر این مطلب که  در ده سال آینده میزان سالخوردگی در ایران به مرز 12 درصد خواهد رسید.، گفت: بر اساس این تقسیم بندی ها در طول یکی دو دهه آینده، ما وضعیت عبور از ساخت سنی نوع دوم به ساخت سنی نوع سوم را طی خواهیم کرد.
وی شاخص سالمندی را افزایش پدیده وابستگی توصیف کرد و گفت: درصد گروه سنی بالای 65 سال ایران طی سه دهه اخیر از 3.1 به 6.1 رسیده و نزدیک به دو برابر شده است که بیانگر سرعت افزایش جمعیت سالمندان است.

زنانه شدن سالمندی و ضرورت برنامه ریزی برای آن
دکتر علی محمدزاده به زنانه شدن سالمندی در ایران نیز اشاره کرد و بیان داشت: از آنجا که امید به زندگی زنان بیش از مردان است، بنابر این در برابر تعداد مردان سالمند، زنان سالمند بیشتری زندگی می كنند. لذا توجه به حجم زنان سالمند و نوع نیازهای آنان در آینده نیز باید به درستی تنظیم شود.

سالمندی زودرس در کشور
وی با اظهار این مطلب که ایران جزء چند کشور اول جهان است كه به سرعت درصد سالمندی آن افزایش می یابد، افزود: در كشورهای توسعه یافته بیش از نیم قرن طول کشیده تا سالمندی جمعیت طی شود ولی در جامعه ایران به علت كاهش سریع و چشمگیر نرخ باروری، نیمی از این مدت به درازا کشید که ورود به فاز نخست سالمندی اتفاق بیفتد.

تغییرات میانه سنی جمعیت ایران
وی تغییرات میانه سنی جمعیت ایران در سی سال اخیر را حدود 13 سال عنوان کرد و گفت: در سال 1365 میانه سنی جمعیت ایران 17.01 سال بود ولی هم اکنون این شاخص به 30 سال افزایش یافته است.
وی با ذکر این پیش بینی که در سه دهه آینده میانه سنی ایران به 50 سال خواهد رسید، گفت: این بدان معنی است که نیمی از جمعیت کشور را در آن زمان افراد بالای 50 سال تشکیل خواهند داد.
وی گفت: شواهد حاکی از آنست که روند سالخوردگی در ایران هم مانند روند کاهش سریع نرخ باروری کل منحصر به فرد خواهد بود.

اثر مثبت بچه داری بر طول عمر والدین
برنده جایزه ملی جمعیت ایران  در پاسخ به سوالی در باره اثر مثبت بچه داری بر طول عمر والدین، به مطالعه اخیر محققان سوئدی اشاره نموده و گفت: داشتن فرزندان متعدد با ایجاد پیوندهای محکم خانوادگی و ایجاد شبکه حمایتی بر امید به زندگی و طول عمر والدین می افزاید.
وی حمایت فرزندان از والدین در دوره سالمندی را حائز اهمیت در سلامت و طول عمر آنها خواند و اظهار داشت: با حمایت فرزندان در دوره سالمندی، استرس والدین کم شده و به جای آن، پدر و مادر از مزایای حمایت اجتماعی از سوی فرزندان خود برخوردار  می شوند.

رابطه میانه سنی و سالمندی
وی میانه سنی را مبنایی براي توصیف یک جمعیت به عنوان جوان و یا سالخورده عنوان کرد و گفت: جمعیت های با میانه سنی کمتر از 20، جوان و جمعیت های با میانه سنی بیش از 30 سال، سالخورده به حساب می آیند.
وی گفت: با توجه به ميانه سنى جمعيت، ايران در سال های 1335 تا 1375 داراى جمعيت جوان بوده است و اواسط دهه 70 دقیقا همان نقطه ای است که باید به سیاست کاهش نرخ باروری در ایران خاتمه می دادیم.

به حاشیه ها بیشتر از متن توجه می شود.
وی با اشاره به این مطلب که به دنبال سیاست های جدید جمعیتی، وازکتومی در بخش دولتی محدود به ضرورت شده است، تصریح کرد: از فرصت سیاست های جدید جمعیتی، وزارت بهداشت استفاده مناسبی کرد و تا حدودی در بخش دولتی گایدلاین های خود را اصلاح کرد ولی در زمینه فرهنگ سازی معقول و معتدل، هنوز اقدامات زیادی توسط کلیه دستگاه های نظام از جمله مدارس و دانشگاه ها باید انجام پذیرد. متاسفانه در حواشی سیاست های جدید جمعیتی، بزرگنمایی هایی صورت می گیرد ولی در متن و میدان عمل، به اقدامات فوری و  اولویت دار توجه چندانی نمی شود، به ویژه آنکه در وزراتخانه ها و سازمان های مرتبط با امور خانواده و جوانان هیچ اقدامی مشهود نیست.

برچسب‌ها: وازکتومی, توبکتومی, نرخ باروری, رشد جمعیت, سالمندی وبلاگ دکتر خلیل علی محمدزاده...